Gaśnice to niezwykle popularne urządzenia przeznaczone do gaszenia różnych pożarów. Wzrost świadomości związanej z ochroną zdrowia oraz środowiska spowodował, że wiele środków gaśniczych, jakie jeszcze niedawno były w użyciu, obecnie jest wycofywanych. Wśród nich należy wymienić między innymi fluor oraz związki chemiczne z grupy PFAS.

Śmiało można powiedzieć, że obecnie szkodliwe substancje chemiczne w gaśnicach to już historia, bowiem wiele urządzeń zawierających PFAS oraz fluor zostaje zastąpionych przez inne, nieszkodliwie rozwiązania. Poniżej przedstawiamy kluczowe informacje dotyczące tego, czym są związki chemiczne z grupy PFAS, F-gazy oraz substancje zubożające warstwę ozonową. W ten sposób można dokładnie zrozumieć, dlaczego nastąpiła pilna potrzeba ich wycofania jako środków gaśniczych.

Czym jest PFAS?

PFAS to liczna grupa syntetycznych związków chemicznych, które znajdują powszechne zastosowanie w wielu branżach. Ich cechą charakterystyczną jest długi łańcuch węglowy, a także obecność atomów fluoru. Trzeba mieć na uwadze, że wiązania węgiel-fluor należą do niezwykle trwałych, dlatego ulegają bardzo powolnemu rozkładowi. Właśnie z tego powodu potocznie określane bywają jako “wieczna chemia”.

W praktyce bardzo trudno jest określić, ile dokładnie wyróżnia się substancji PFAS, ponieważ różne organizacje podają inne dane. Amerykańska Agencja Ochrony Środowiska (EPA) wymienia 14 735 związków chemicznych. Inne dane podaje Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD), która wymienia ich ponad 4730. W bazie danych PubChem możemy z kolei znaleźć informację, że substancji PFAS jest ponad 6 000 000. Bez względu na to, jakie dane przyjmiemy, liczba szkodliwych dla naszego zdrowia i środowiska związków chemicznych wzrasta z każdym rokiem.

Właściwości i zastosowanie substancji PFAS

Substancje PFAS stosowane są od lat 50. XX wieku w różnych dziedzinach naszego życia. Wykorzystuje się je przede wszystkim do produkcji wyrobów odpornych na działanie wysokich temperatur, wody oraz tłuszczy.

Wśród popularnych produktów, zawierających PFAS, należy wskazać między innymi detergenty, farby, kleje, opakowania do przechowywania żywności, powłoki nieprzywierające w patelniach i garnkach, a także materiały ognioodporne, środki gaśnicze oraz tkaniny wodoodporne. Początkowy brak wiedzy dotyczący tego, jaki jest wpływ tych substancji na nasze zdrowie, ich niska degradowalność oraz właściwości sprawiły, że obecnie znajdziemy ich duże ilości w glebie, wodach czy powietrzu.

Wpływ PFAS na nasze zdrowie

O szkodliwości substancji PFAS na nasze zdrowie pisano już na początku lat 50. ubiegłego wieku, kiedy to nastąpił nagły wzrost ich popularności. Wówczas wyniki badań nie były jednak powszechne w opinii publicznej, dlatego mało kto posiadał wiedzę o ich negatywnym wpływie. Współczesne badania wskazują, że kumulacja PFAS w ludzkim organizmie może prowadzić do wielu bardzo poważnych chorób, wśród których wskazać należy przede wszystkim:

• zaburzenia płodności;
• uszkodzenia wątroby;
• zmniejszoną odporność;
• nowotwory prostaty, nerek i jąder.

Z uwagi na powyższe zagrożenia, wiele krajów, w tym Stany Zjednoczone oraz państwa Unii Europejskiej, zaczęły wprowadzać ograniczenia związane z używaniem PFAS.

Fluor w gaśnicach - co trzeba wiedzieć?

Stosowanie fluoru oraz PFAS w gaśnicach może mieć bardzo negatywne skutki nie tylko dla naszego zdrowia, ale także środowiska naturalnego. Właśnie z tego powodu coraz większą popularnością cieszą się te urządzenia gaśnicze, które ich nie zawierają. Tutaj wskazać należy jeszcze jedną kwestię - gaśnice z PFAS były znacznie trudniejsze w utylizacji, co wynikało właśnie z obecności “wiecznej chemii”.

Obecnie coraz częściej wykorzystuje się gaśnice, które nie zawierają wspomnianych szkodliwych substancji, jednak trzeba mieć na uwadze, że nawet takie urządzenia muszą być użytkowane w prawidłowy sposób, aby nie stanowiły dla nas niebezpieczeństwa.

Przykładowo, w wielu miejscach do gaszenia stosowane są gaśnice proszkowe. Ich popularność wynika między innymi z tego, że zastąpiły gaśnice halonowe. Zawarte w nich halony miały bowiem szkodliwy wpływ na górne warstwy atmosfery. Oprócz niszczenia ozonu, szkodliwy był także ich wpływ na zdrowie człowieka. Toksyczne działanie wykazywały zarówno opary halonu, jak również związki, które powstawały w wyniku jego spalania w wysokich temperaturach. Gaśnice proszkowe sprawdzają się obecnie np. jako gaśnice samochodowe, jednak użyte nieprawidłowo mogą być szczególnie niebezpieczne dla astmatyków.

Mimo że obecnie z gaśnic eliminuje się wiele szkodliwych substancji, które kiedyś stanowiły popularne środki gaśnicze (np. te zaliczane do grupy PFAS), wciąż kluczową kwestią pozostaje używanie gaśnic w prawidłowy sposób. Niebezpieczne jest głównie rozpylanie gaśnicy proszkowej na ludzi. W przypadku osób cierpiących na astmę lub inne choroby układu oddechowego, takie działanie może mieć śmiertelne skutki.

Gaśnice PFAS FREE

Gaśnice oznaczone jako „PFAS FREE” wykorzystują innowacyjne środki gaśnicze, oparte na bezfluorowych koncentratach pianotwórczych. Przykładem takiego rozwiązania jest spray gaśniczy SAFE 750, który dzięki zastosowaniu wodnego roztworu piany RM Pfas free skutecznie obniża temperaturę źródła pożaru, eliminując ryzyko ponownego zapłonu. Produkt ten zapewnia skuteczność w gaszeniu pożarów klasy A (materiały stałe, np. drewno, papier, tekstylia) oraz F (tłuszcze jadalne), a także może być stosowany do urządzeń elektrycznych do 1000V przy zachowaniu bezpiecznej odległości.

Spray gaśniczy 750ml PFAS - gasi tłuszcze jadalne - do domu, kuchni, na kemping

Ograniczenie SZWO i F-gazów

Obecnie Unia Europejska prowadzi liczne działania, które mają na celu ograniczenie użycia F-gazów (fluorowanych gazów cieplarnianych) oraz substancji zubożających warstwę ozonową (w skrócie SZWO).

Pierwsze z nich są np. używane jako czynnik chłodniczy w klimatyzatorach, pompach ciepła albo chłodniach transportowych. F-gazy wykorzystuje się także w gaśnicach oraz stacjonarnych systemach ochrony przeciwpożarowej. Wszystkie osoby, pracujące z F-gazami, muszą posiadać odpowiednie certyfikaty.

SZWO to z kolei substancje chemiczne będące pochodnymi węglowodorów alifatycznych (metanu, etanu oraz propanu), które zawierają atomy chloru, bromu lub właśnie fluoru. Zgodnie z postanowieniami Protokołu Montrealskiego, nastąpiła potrzeba ich zastąpienia. Najważniejsze zamienniki SZWO to substancje z grupy HFC i PFC, jak też substancje z grupy HC.

Bibliografia:

• https://tcmlawoffice.com/toxic-torts/pfas-chemicals-used-in-fire-extinguishers/
• https://www.doz.pl/czytelnia/a17770-PFAS_moga_byc_grozne_dla_zdrowia_czym_sa_i_gdzie_sie_znajduja
• https://awax.net.pl/co-to-jest-f-gazy
• https://www.gov.pl/web/klimat/substancje-zubozajace-warstwe-ozonowa
• https://www.udt.gov.pl/szwo-i-f-gazy